Voor u ligt de jaarrekening over het jaar 2023. Een jaar waarin de turbulentie, die we in eerdere P&C documenten al benoemd hebben, zich onverminderd heeft voortgezet. Voortdurende oorlogen aan de grenzen van Europa, steeds zichtbaarder wordende gevolgen van de klimaatproblematiek en politiek-bestuurlijke stilstand en onzekerheid in eigen land als gevolg van de val van het kabinet, werken door in het werk dat wij als gemeente voor de stad verrichten.
De gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de vluchtelingenstroom zijn inmiddels bijna gewoon geworden. De hoge inflatie is weer teruggekeerd op een redelijk normaal niveau. Opvang van vluchtelingen, ook uit andere landen dan Oekraïne, blijft echter een grote uitdaging. Landelijk, maar ook in Nieuwegein. De grenzen van de mogelijkheden in Ter Apel zijn bereikt en in combinatie met de komende Spreidingswet doet dat ook een beroep op andere gemeenten waaronder Nieuwegein. We zijn tevreden dat we samen met uw raad en met inwoners in de stad in staat zijn hierover het gesprek te voeren om van daaruit met oplossingen te komen.
Ook de vraagstukken die te maken hebben met het klimaat zijn inmiddels in onze dagelijkse werkzaamheden geïntegreerd. De extra middelen die het Rijk beschikbaar stelt zetten we om in concrete maatregelen voor onze gemeente. En daarmee zetten we flinke stappen naar de duurzame stad die wij in 2040 willen zijn.
Stappen zetten we ook op het gebied van woningbouw. En nu uw raad de “pas op de plaats” heeft losgelaten zien we mogelijkheden om initiatieven die passen bij de groei van de stad, die wij met u voor ogen zien, verder te brengen. Het lukt daarbij om de voorgenomen plannen te realiseren en de vijf kritische succesfactoren uit diezelfde groei van de stad te hanteren. We houden hierbij ook rekening met onze duurzaamheidsdoelstellingen en andere ontwikkelingen zoals economie en welvaart.
Schaarste op de arbeidsmarkt is een uitdaging waar we als organisatie mee te maken hebben. Gelukkig lukt het ons op veel plekken de vacatures in te vullen of benodigde tijdelijke expertise in te schakelen. Dat zien we ook terug in de verschillende programma’s en de realisatie van de activiteiten en doelen. In onderstaande tabel is te zien dat 75% van onze voornemens zijn gerealiseerd en dat we in 23% van de gevallen zijn begonnen, maar wel achterlopen. Vorig jaar waren 65% van onze voornemens gerealiseerd en zagen we in 10% van de gevallen dat we nog niet conform planning waren gestart. Dat laatste percentage is voor 2023 gezakt naar 2%. Een mooi resultaat dat inzichtelijk maakt dat we in 2023 meer hebben weten te realiseren dan in het voorgaande jaar.
Het is in 2023 gelukt enkele, voor de toekomst belangrijke, keuzes te maken. Met de afronding van de invoering van de Omgevingswet is het bestuurlijk-juridisch instrumentarium op orde voor komende plannen en projecten. Met het vaststellen van de aanpak Vitale Scholen zijn de randvoorwaarden geschapen om de onderwijsvoorzieningen in Nieuwegein op peil te brengen en te houden. En met de vaststelling van de beheerplannen openbare ruimte en voor het maatschappelijk Vastgoed hebben we een prima basis om al het waardevolle in onze stad te bewaren.
Tegelijkertijd blijven wij zorg bieden aan diegenen die dat nodig hebben. Dat is te zien aan het beroep dat op voorzieningen in de Jeugdzorg en WMO wordt gedaan. Maar ook aan de vele activiteiten op het terrein van armoedebestrijding, waarbij de focus vooral ligt op het wegnemen van de structurele oorzaken en steeds minder op het incidenteel bijspringen. Wij zijn daarmee op de goede weg en hopen dat ook de komende jaren voort te kunnen zetten. De transitie die daarvoor nodig is door het opzetten van kleine netwerken, is in 2023 in gang gezet. Hoewel we tevreden zijn met de resultaten die tot nog toe zijn bereikt, ligt er nog een grote uitdaging voor ons.
Dat brengt ons echter bij het grootste risico voor ons als gemeente: de financiën op de langere termijn. Op die langere termijn zakken onze cijfers, net als die van veel collega-gemeenten, in de min. In 2023 is dit meermaals met u besproken. We hebben een start gemaakt met een traject dat mogelijke maatregelen in beeld moet brengen om tot een sluitende meerjarenbegroting te komen. Noodzakelijk om onze eigen ambities te kunnen blijven nastreven, maar ook als het Rijk blijft vasthouden aan de hoogte van de middelen die zij op langere termijn aan gemeenten beschikbaar wil stellen. Deze aanpak krijgt in 2024 een vervolg. In deze jaarrekening blikken we terug op 2023 en kijken we in de volgende paragraaf naar het financiële resultaat over dat jaar.
Eerste jaar van de rechtmatigheidsverantwoording
Zoals bekend zijn de verantwoordelijkheden rondom de rechtmatigheidsverantwoording met ingang van het jaar 2023 gewijzigd. Dit jaar wordt de rechtmatigheidsverantwoording voor het eerst afgegeven door het college. De formele verklaring vindt u in hoofdstuk 3.5 van de jaarrekening, de nadere toelichting vindt u in de paragraaf Bedrijfsvoering. Zoals in de jaarrekening aangegeven constateren we dat, door gewijzigde BBV regels, de toetsing van het onderdeel begrotingsrechtmatigheid strenger is dan voorheen. Op grond van onze analyse en toepassing van bovenstaande regels constateren wij dat de door de raad vastgestelde grens van 1% rechtmatigheidsfouten is overschreden.
De wijziging van de BBV-regels eind vorig jaar ging gepaard met het advies om de afspraken met uw raad over hoe om te gaan met over- en onderschrijdingen van beschikbaar gestelde budgetten en kredieten. Een voorstel daartoe is inmiddels in voorbereiding en zal in september aan u worden voorgelegd. Gelet op het feit dat het aantal en de aard van de over- en onderschrijdingen nauwelijks afwijkt van die in eerdere jaren en op grond van de nieuwe regels wel tot een ander oordeel leidt willen wij met u kijken naar afspraken over de vraag wat in de volgende rechtmatigheidscontrole door u als ‘acceptabel’ wordt geacht en daarmee dan niet meetelt in het rechtmatigheidsoordeel.
De tekst van de verklaring vindt u in de Rechtmatigheidsverantwoording, de toelichting vindt u in de paragraaf Bedrijfsvoering.